Dziegieć mineralny (węglowy) – Pix Carbonis (Lithanthracis) - Prodermina

Synonimy: dziegieć z węgla kamiennego, Oleum Lithanthracis (błędnie Oleum Lithantracis), Pix Carbonis (dziegieć węglowy, smoła węglowa), Pix mineralis (smoła mineralna, dziegieć mineralny), smoła pogazowa, Coal Tar, maź pogazowa, Caoltar.

Skład: fenol 1,5%), benzen, toluen (do 1%), chinolina, ksylen, etylobenzen, nitrobenzen, mezytylen, kumen, styren, indem, anilina, tiofen, dwusiarczek węgla, pirydyna, pirol, naftalen (ok. 6%), toluidyna, krezol (ok. 1-1,5%), kumaryn, indol, antracen (ok.1%), fenantren, karbazol, akrydyna, naften, chryzen, iren, fluoren i in.

Pochodzenie. Prodermina – smoła (dziegieć) z węgla kamiennego uzyskiwana w wyniku suchej destylacji węgla.

Pochodzenie: należy do grupy dziegci, lecz jest uzyskiwany na drodze suchej destylacji węgla kamiennego.

Działanie: redukujące (utleniając się zabiera tlen z tkanek i wydzielin tkankowych) złuszczające, przeciwzapalne, przeciwświądowe, przeciwwysiękowe, antyseptyczne (odkażające), przeciwropne. Inhibitor oddychania, mitozy i mejozy. Hamuje procesy życiowe w komórkach. Zapobiega rogowaceniu naskórka. Zmniejsza wydzielanie łoju. Rozmiękcza skórę. Poraża receptory nerwowe w skórze, tłumiąc objawy bólowe i swędzenia. Zwiększa wrażliwość na promieniowanie słoneczne i UV sztucznego pochodzenia. W niskich stężeniach rozmiękcza tkanki skóry (właściwości keratoplastyczne), w większych koncentracjach działa keratolitycznie.

Wskazania: wypryski, przyłuszczyca grudkowa, łojotok, łojotokowe zapalenie skóry, łuszczyca, łupież, złuszczanie łuszczycowate, świerzbiączka (neurodermit = neurodermitis), grzybice, liszaje (np. liszaj Wilsona).

Przeciwwskazania: niewydolność nerek i wątroby; uczulenie na związki fenolowe i antracenowe.

Działania uboczne: ulega wchłonięciu ze skóry i błon śluzowych do krwiobiegu (działanie ogólnoustrojowe) uwyraźniając działanie związków fenolowych na układ nerwowy, wydalniczy i żółciowo-wątrobowy. Zastosowany na duże powierzchnie skóry może spowodować uszkodzenie nerek i wątroby. Słabo oczyszczone dziegcie węglowe zawierają wiele kancerogennych (rakotwórczych) składników, przez co zastosowanie tej grupy substancji leczniczych zmniejszyło się i zostało ograniczone.

Preparaty handlowe:
Delator (Lek) – maść 2% - zawiera bezbarwną i bezwonną smołę (dziegieć) z węgla kamiennego;
Exorex (Meyer) emulsja na skórę 1% smoły z węgla kamiennego;
Linola (Dr Wolff) – krem tłusty 2% (destylat ze smoły węgla kamiennego);
Cocois (Bioglan) – maść 12% z dodatkiem siarki (4%) i kwasu salicylowego (2%);
Psorisan (R&C) – maść 5, 10 i 20%;
Lorinden T – zawiera 1,5% dziegieć z węgla kamiennego; flumetazon – 0,02%; kwas salicylowy 1%;